Milliyet gazetesi yazarı Cem Kılıç engelli ve malullerin emeklilik süreçlerini kaleme aldı. İşte "Engelli ve maluller nasıl emekli olacak?" başlıklı o yazı: Engellilerin istihdam edilmeleri, topluma entegrasyonları açısından çok önemlidir. Bu çerçevede uygulanan istihdam kotaları ve teşvikler engellilerin istihdam edilmelerini kolaylaştırmak amacındadır. Ancak bütün bu teşviklere rağmen, işverenlerin engelli istihdam etme yükümlülüklerine tam anlamıyla uymadıkları görülmektedir. Bu zorluklar nedeniyle engellilere farklı emeklilik koşulları uygulanmaktadır. Yani bu konuda pozitif ayrımcılık söz konusudur. Diğer yandan çalışırken malul duruma düşenler için de, kamuoyunda malulen emeklilik olarak bilinen, malullük aylığı bağlanması hakkı bulunmaktadır. Bu iki konu çoğu kez birbirine karıştırılmaktadır.
Engelli ne demek?
Engelli emekliliği, vergi indiriminden yararlanma durumuna göre
belirleniyor. Yani engellilik durumunun sağlık kurulu raporu ile
tespit edilmesi, engellilere hem vergi avantajı sağlamakta, hem de
erken emeklilik hakkı tanımakta. Vergi indiriminden yararlanmak ve
engelli emekliliği koşullarıyla emekli olabilmek için, Vergi
Dairesi veya Mal Müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir. Bu
başvuru sonrasında “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması Ve Özürlülere
Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğe” göre ilgili
kişiler sağlık kuruluşlarına sevk edilerek çalışma gücündeki kayıp
oranı belirlenmektedir.
Engellinin emekliliği ilk kez sigortalı olduğu tarihe
göre
Engellilerin emeklilik koşulları 3 kez ciddi anlamda değiştiği için
engellinin emeklilik koşulları ilk kez sigortalı olduğu tarihe göre
farklı olmaktadır. 06.08.2003 tarihinden önce sigortalı olmuş ve
engelli raporu almış bütün kişiler, engellilik oranı fark
etmeksizin 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün primle emekli
olabilmektedir. Diğer yandan bu tarih ve sonrasında ilk kez
sigortalı olan engellilerin emeklilik koşulları engellilik
derecesine göre belirlenmektedir. İlk kez 06.08.2003 ve sonrasında
sigortalı olmuş engellilerden;
- 1. derece engelli olanlar 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün prim
ödeme,
- 2. derece engelli olanlar 18 yıl sigortalılık ve 4.000 gün prim
ödeme,
- 3. derece engelli olanlar ise 20 yıl sigortalılık ve 4.400 gün
prim ödeme koşuluyla emekli olabilmektedir. 06.08.2003 tarihinden
sonra, II. ve III. derece engelliler emekli olabilmeleri için
kademeli geçiş sonrası belirlenen şartları yerine getirmeli.
2008 SONRASI ŞARTLAR DEĞİŞTİ
1 Ekim 2008 sonrasında engelli emekliliğinde yeniden değişikliğe
gidildi. İlk kez 1 Ekim 2008 ve sonras sigortalı olan engelliler
için emeklilik koşulları farklılaştı. 1 Ekim 2008 sonrası
engellilik sınıflandırma oranları da değişti. Engellilik oranları 1
Ekim 2008 öncesi %40-60, %60-80 ve %80 üzeri olarak
sınıflandırılırken, bu tarihten sonra %40-49, %50-59 ve %60 üzeri
oldu. Diğer yandan 1 Ekim 2008 sonrası bütün emekliler için
kademeli geçişle emeklilik koşulları yükseltildi. Yani
06.08.2003’teki gibi yalnızca II. ve III. derece engelliler için
değil, bütün engelliler için emeklilik koşulları zorlaştırıldı.
Malullük ne demek?
İş kazası veya meslek hastalığıyla meslekte kazanma gücünün veya
başka bir sebeple çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybeden kişi
malul sayılır. Ancak malullüğe sebep olan rahatsızlığın
sigortalılık sonrası gerçekleşmesi gerekir. Malul sayılmak için
çalışma gücünün kaybı yanında, sigortalılık süresi ve prim ödeme
gün sayısı şartı var. Dolayısıyla malulen emeklilikte engelli
emekliliğine göre daha zor şartlar söz konusu.
Bir kişi malul sayılabilmesi için en az 1.800 gün prim ödemiş
olmalı. Eğer 1.800 gün prim ödemesi var ise SGK kişiyi rapor alması
için sağlık kuruluşuna sevk etmekte ve raporun sonucu
beklenmektedir. Sağlık kuruluşundan gelen raporda çalışma gücü
kaybı yanında kişinin başka birisinin sürekli bakımına muhtaç
olduğu da tespit edilirse başka bir koşul aranmaksızın malullük
aylığı bağlanmakta.
Fakat gelen raporda böyle bir ibare yoksa ve çalışma gücü kaybının
en az yüzde 60 olduğu tespit edilmişse, bu kez 10 yıldır sigortalı
olma şartına bakılmaktadır. Malul sayılan kişi eğer en az 10 yıldır
sigortalıysa malullük aylığına hak kazanmaktadır.
Diğer yandan malul sayılan kişi, eğer 4/b’li yani eski adıyla
Bağ-Kur’luysa malullük aylığı bağlanması için SGK’ya borcu olmaması
şartı da aranmaktadır. Ayrıca malul sayılmak için SGK’ya başvuru
yapan fakat 1.800 gün primi olmayan kişiler askerlik, doğum veya
yurtdışı borçlanması ile 1.800 gün prim ödeme şartını yerine
getirebilmektedirler.
Engelli ve malul farklı
Malullük aylığı ve engelli emekliliği bu nedenlerle farklı şartlara
tabidir. Engelli sayılmak için çalışma gücünün en az yüzde 40
kaybedilmesi yeterli. Çalışma gücünü en az yüzde 40 kaybetmiş
engellinin ilk kez sigortalı olduğu tarihe göre emeklilik koşulları
belirlenmektedir. Malulen emekli olabilmek için ise çalışma gücünün
en az yüzde 60 oranında kaybedilmesi ve ayrıca prim ödeme ve
sigortalılık şartlarının da yerine getirilmesi söz konusudur.
Malullük için malullüğe konu rahatsızlığın sigortalılık sonrası
gerçekleşmiş olması da şarttır.