Işık Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölüm Başkanı Doktor Müzeyyen Pandır, Türkiye'deki Suriyelilerin medyada temsil edilme şekillerinin toplum üzerindeki etkisini değerlendirdi.
Toplumda çoğunluk olan grupların medyada temsil edilirken olumlu değerlerle ilişkilendirildiğini kaydeden Pandır, etnik ve dini azınlıklar, göçmenler, mülteciler gibi grupların ise farklılıkları nedeniyle olumsuz özelliklerle bağdaştırıldığını ifade etti.
Pandır, toplumda baskın ve azınlık gruplar arasında ayrım yapıldığına dikkati çekerek, "'Öteki' ve 'biz' olmak üzere iki ayrı grup belirleniyor. Aslında çoğunluğu temsil eden grup da homojen değil ama toplum farklılıkları toplumsal bütünlük için eritiyor. Böylelikle çoğunluk grup ortaklıklar, azınlık grup ise farklılıklar üzerinden temsil ediliyor. Azınlık grup, kendi aralarında aynı ama 'bizden' farklıymış gibi gösteriliyor. Sonuç olarak temsil aracılığıyla 'biz' ve 'ötekiler' arasında sosyal mesafe inşa ediliyor." diye konuştu.
Türkiye'deki Suriyelilerin temsil edilme biçimlerinin de benzer şekilde yapıldığını dile getiren Pandır, resmi statüleri geçici koruma altında bulunan Suriyelilerin sıklıkla mülteci, sığınmacı veya göçmen olarak anıldığını ifade etti.
Pandır, Suriyelilerin temsil edilirken "stereotipik" mülteci ve sığınmacı özellikleriyle iki kutupta temsil edildiğine değinerek, şöyle devam etti: "Suriyeliler, yardıma muhtaç, mağdur veya tehdit unsuru oluşturan insanlar olarak görülüyor. Savaştan kaçıp Türkiye'ye sığınan Suriyeliler özellikle savaşın ilk yıllarında, savaş mağduru ve geçici misafir olarak görülüyordu ancak Suriye'de barış ortamının sağlanamaması, geri dönüşün uzaması ve Türkiye'de kalmalarıyla kamuoyundaki mağduriyet algısı zamanla tehdit algısına dönüştü. Artık sıklıkla ülkenin kaynaklarını kullanan ekonomik tehdit ya da suça karışan insanlar olarak temsil ediliyorlar."
SURİYELİLERİN NASIL TEMSİL EDİLDİĞİ KADAR NASIL TEMSİL EDİLMEDİKLERİ DE ÖNEMLİ
Suriyelilerin nasıl temsil edildiği kadar, nasıl temsil edilmediklerinin de önemli olduğuna dikkati çeken Pandır, "Suriyeliler arasında eğitim düzeyi yüksek, öğretmen, iş yeri sahibi, topluma uyum sağlamış ve katkı sunan kişiler de var ama bu Suriyelileri medyada az görüyoruz. Görünür kılınmadıkları için topluma katkıları fark edilmiyor ve toplum onları olumsuz şekillerde algılıyor. Genelde tek tipte ve olumsuz şekilde temsil ediliyorlar." ifadesini kullandı.
Pandır, medyanın bilinçli veya bilinçsiz şekilde politik olduğunu, bu nedenle medyada paylaşılan haberlere karşı sorgulayıcı yaklaşılması gerektiğini aktararak, medyanın konuyu ele alış biçiminin toplumsal algıyı, duygu ve düşünceleri etkilediğinin altını çizdi.
Suriyelilerin kendilerini temsil edebilecek platformlara sınırlı şekilde ulaşabildiğine işaret eden Pandır, şu değerlendirmede bulundu: "Suriyelilerin kendi sorunlarını duyurabilmesi, çözüm arayışları ve sosyal ağ kurabilmeleri için sosyal medya platformları önemli ancak amaç halkla aralarındaki sosyal mesafenin azaltılmasıysa önemli olan ana akım medyada kendilerini temsil edebilmeleri. Haberlerde, tartışma programlarında mülteciler veya göçmenlerle ilgili konularda onların da görüşüne yer verilmesi gerekiyor. Sorumlu yayıncının, konunun tüm taraflarını tartışmaya dahil etmesi gerekir ama bu durum ana akım medyada sıkça ihmal ediliyor."
Pandır, Suriyelilere söz hakkı tanınmaması ve sosyal medya tarafından etiketlenmelerinin sadece Suriyelileri değil tüm toplumu olumsuz etkilediğini belirterek, sosyal medyada sığınmacılara yönelik etiketlemelerin nefret söylemine sebep olduğunu kaydetti.
"NEFRET SÖYLEMİNİN ŞİDDET EYLEMİNE DÖNÜŞME POTANSİYELİNE DİKKAT ETMELİYİZ"
Dezenformasyon ve propaganda nedeniyle Suriyelilere yönelik yanlış bilgilerin hızlı şekilde yayıldığına vurgu yapan Pandır, "Bu algılar, gruplar arasındaki sosyal ilişkilere yansıyarak bu insanların toplumda kötü muamele görmelerine ya da dışlanmalarına neden oluyor. Özellikle nefret söyleminin şiddet eylemine dönüşme potansiyeline dikkat etmeliyiz. Temsil, toplum için gerçek etkiler ve sonuçlar doğuruyor." şeklinde konuştu.
Pandır, Suriyelilerin medyada temsili konusunda pek çok çözüm önerisi olduğunu aktararak, çocuklar, yaşlılar mülteciler gibi azınlık ve dezavantajlı grupların haklarını korumaya yönelik yaklaşımlardan bahsetti.
Toplumda dezavantajlı gruplarla empati gelişimini sağlayan temsil ve yayın pratiklerine odaklanılması gerektiğinin altını çizen Pandır, "Sorunların kişilerin kontrolü dışında ve başkalarının sorumluluğunda geliştiği hatırlatılmalı. Ayrıca mülteci, sığınmacı, göçmen ve pek çok farklı kavramlarla genellediğimiz insanların aslında bizler gibi sıradan insanlar olduğuna dair farkındalık ve empati gelişimini destekleyen girişimler gerekiyor." görüşünü paylaştı.
Suriyelilerin kendilerini ifade edebilmelerinin toplumda empati gelişimi için önemli olduğuna değinen Pandır, sözlerini şöyle tamamladı: "Empati gelişimi için Suriyelilerin kendilerini anlatabilmelerinin önemli olduğunu belirttim ama gruplar arası ilişkilerin sağlıklı olmadığı ortamda bu her zaman olumlu sonuçlar doğurmayabilir. Toplum, öteki olarak konumlandırdığı grubun anlatılarını en başından dışlayıp marjinalleştirebilir. Böyle durumlarda, toplumda farkındalık yaratmak için görüşlerine saygı duyulan, tanınmış ve güvenilir kişilerin öne çıkarılması faydalı olabilir."
