Kamu kurumlarında performans yönetimi konusunu iki yazıdır sürdürüyoruz. Bu üçüncü yazımız ve bu serideki son yazımız. Konumuza kaldığımız yerden devam edelim.Bilindiği üzere yazımızın ilk iki bölümünde performans yönetiminden bahsetmiştik. Bu son bölümde performans denetiminden söz edeceğiz.

Kamu kurumlarında performans yönetimi konusunu iki yazıdır sürdürüyoruz. Bu üçüncü yazımız ve bu serideki son yazımız. İlk iki yazımda hassaten belirtiğim gibi bu husus, yani kamuda performansa, etkililik, ekonomiklik ve verimliliğe riayet etmek ve israflardan kaçınmak ve Devletin bütçesin, yerli yerinde harcamak, kamunun görevlilerini etkili bir şekilde istihdam etmek ve Milletten alınan vergilerle sağlanan kaynakları çar-çur vergisin ödeyen vatandaşlarımıza saygının ve sorumluluğun bir gereğidir.

Evet, şimdi, konumuza kaldığımız yerden devam edelim.Bilindiği üzere yazımızın ilk iki bölümünde performans yönetiminden bahsetmiştik. Bu son bölümde performans denetiminden söz edeceğiz.

Performans Denetimi:

Performans denetimi 'kamu kaynaklarını kullanan kurum veya kuruluşların mali yönetiminin, personel durumunun ve tüm varlıklarının ekonomi, etkililik ve verimlilik yönlerinden denetlenmesidir.'

Performans denetimi kamu kurumlarının kapasitelerinin geliştirilmesine yardımcı olmak amacıyla uygulanmaktadır. Kamuda performans denetiminde esas olarak şu soruların cevabı aranmaktadır.

Denetlenen kurum işlerini etkin bir şekilde gerçekleştiriyor mu? ♦ İşler ekonomik yöntemler kullanılarak verimli bir şekilde mi gerçekleştiriliyor? • Performans denetimi, vergisini ödeyenler, finans uzmanları, kanun yapıcılar ile yürütücüler, sıradan vatandaş ve medyanın, kurumların işleyişi ve tamamladıkları işler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak amacıyla da kullanılmaktadır.

İşte burada şu soru çok anlam kazanmaktadır. ♦ Tamamlanan işler daha ekonomik şekilde yapılabilir miydi? • Ekonomi yapılan işlerin zamanında, kaliteli ve mümkün olan en az bedelle yapılmasını içermektedir. Performans denetiminde ekonomi ile ilgili sorular aşağıdaki şekilde olabilir: ♦ Proje girdileri en ekonomik şekilde mi sağlanmıştır? ♦ İnsan, finans ve malzeme kaynakları ekonomik şekilde mi kullanılmıştır? ♦ Yönetim faaliyetleri mantıklı yönetim ilkeleri ile mi gerçekleştirilmiştir?

Verimlilik kullanılan kaynaklar ile elde edilen çıktılar arasındaki bağıntıyla ilgilidir. Mevcut kaynaklarla azami çıktıların elde edilmesi ve/veya en az kaynakla gerekli çıktıların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Verimlilik ile ekonomi mal alımları, kaynak kullanımı ve yönetim faaliyetleri gibi bazı durumlarda karıştırılabilmektedir. Ancak, performans denetiminde verimlilik ile ilgili temel soru şu şekildedir: ♦ Girdiler ve eylemler değerlendirildiğinde azami kaliteli çıktı alınmış mıdır?

Etkililik ise hedeflenen faaliyetlerin zamanında ve belirlenen şekilde yapılmasıdır. Etkililik hedefler ile çıktılar ve etkiler arasındaki bağıntıyla ilgilidir. Performans denetimi kapsamında etkililik değerlendirilmesi yapılırken programların hazırlanması, karar alma ve uygulama sistemleri, tekrarlanan işler ve yatırımların değerlendirilmesi gerçekleştirilebilmektedir. Performans denetimi yapılırken ilgili denetçi, çıktıların ekonomi, etkililik ve verimlilik açısından gerekli etkiyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini değerlendirdiği gibi, bu çıktılar elde edilirken kullanılan kaynakların verimli ve ekonomik şekilde kullanılıp kullanılmadığını da değerlendirmesi gerekmektedir.

Performans denetimini etkili bir şekilde uygulanabilmesi için açık ve net mevzuatı olmalıdır. Yasal dayanağı kuvvetli bir şekilde oluşturulmalıdır. Kamu kurumlarında performans denetiminin uygulama ve metodolojisi yasada açık ve net olarak belirtilmelidir. İlgili yasa gerekli bütçe, denetçinin görevleri ve yetkileri ile ilgili maddeleri içermelidir ve performans denetçisine istediği alanda denetim gerçekleştirme hakkı verilmelidir.

Genel olarak performans denetimi ile ilgili yasal düzenleme aşağıdaki maddeleri içermesi gerekmektedir:

* Kamu yönetimi ve harcamalarını ekonomi, etkililik ve verimlilik açılarından bağımsız denetleme yetkisi,
* Bağımsız ve planlanmamış performans denetim sisteminin analizi ve geliştirilmesi,
* Kamu faaliyetlerinde karşılaşılan problemleri analiz etme ve faaliyetlerin geliştirilmesine katkıda bulunma yetkisi,
* Kamu faaliyetlerinin kasıtlı veya kasıtsız etkilerini değerlendirme yetkisi.

Performans denetiminde profesyonellik ile yüksek kaliteli işe önem verilmeli ve yasal güvence altına alınması gerekmektedir. Performans denetimi genel olarak karmaşık süreçleri ve çeşitli uzmanlık alanlarını içermektedir. Performans denetçileri iyi eğitilmeli ve kişisel becerileri dikkate alınarak görevlendirme yapılması gerekmektedir. Performans denetçilerinde aşağıdaki özellikler bulunmalıdır:

* Performans denetimi için gerekli olan eğitim, bilgi ve yetenek sahibi olma,
* Kamu kurumları, programları ve işleyişleri ile ilgili bilgi sahibi olma,
* Yazılı ve sözlü olarak açık ve etkin iletişim becerileri,
* Denetim için gerekli olan özel uzmanlık alanı bilgisi (bilgi teknolojileri vb.).

Finansal denetimin aksine performans denetimi gerçekleştirecek ekibin farklı uzmanlık alanlarına sahip olmaları gerekmektedir. Bu nedenle, denetimden sorumlu kurum personelin eğitimi ve tecrübesinin geliştirilmesine önem vermelidir. Performans denetçileri bir takım olarak çalışmalı ve gerektiğinde istekli personelin birden fazla alanda uzmanlaşmasına olanak sağlanmalıdır.

Performans denetimi bazı özel durumlar dışında, uygulama sonrasında karşılaşılan problemlere çözüm bulmak amacıyla gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle, performans denetimi bilgiye dayalı bir çalışma olup, mevcut sistemlerin iyileştirilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu nedenle, performans denetiminde denetçiler tarafından sonuç raporunda verilecek önerilerin önemi büyüktür.Performans denetimi sonuç raporunda belirtilen bulgulara kuşku bırakmayacak şekilde tüm belge ve bilgilerin elde edilmesi amacıyla gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle, denetim esnasında farklı uzmanlık alanlarının katkısına ihtiyaç duyulmaktadır. Buna rağmen raporun hazırlanması sırasında farklı uzmanların bilgisi kullanılsa da tüm sorumluluk denetçiye aittir. Ayrıca, denetim sırasında düzenli raporlama yapılmalı ve sonuç raporunda kullanılacak belge ile bilgiler kayıt altına alınmalıdır.

Performans denetimi, finansal denetimden farklı olarak kapsamı geniş olduğu için ön hazırlığın önemi büyüktür. Bazı durumlarda ön çalışma yapılabilir ve ön denetim raporu hazırlanabilir. Denetim yazılı hale getirilmeli ve aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

* Denetim raporunu kullanacak kişi ve kurumlar için denetimin önemi,
* Denetim yapılacak programın anlaşılması,
* İç denetim raporlarının değerlendirilmesi,
* Değerlendirme yapılacak alanlar için kıstasların belirlenmesi,
* Önceki denetimlerin etkilerinin değerlendirilmesi,
* Denetim kanıtı olarak kullanılabilecek belgelerin belirlenmesi,
* Önceki denetimlerden yararlanılıp yararlanılamayacağının belirlenmesi,
* Denetimi gerçekleştirmek için yeterli personel ve kaynakların belirlenmesi,
* Denetim yapılacak kişilerin denetimin içeriği hakkında bilgilendirilmesi,
* Denetim planı ve uygulama takviminin hazırlanması.

Stratejik planlama; performans denetiminin planlanırken önceliklerin ve denetim başlıklarının belirlenmesinde kullanılan önemli bir yöntemdir. Performans denetim planı; denetim alanlarının belirlenmesi, seçim kıstaslarının belirlenmesi ve ana bilgi kaynaklarının belirlenmesi sırası izlenerek hazırlanabilir.

Evet 3 yazı boyunca çok ciddi bir hususa ve kamuda bir türlü yerine getirilmeyen, Kanunlarda olsa da uygulanmayan bir konuya dikkat çektik. O konu performans yönetimi ve denetimidir. Yazımın en sonunda tekrar ifade ediyorum, 'vergisini veren vatandaşlara en ufak saygısı olan ve Allah'tan korkan bir kamu yetkilisi ve görevlisi, Devletin bütçesini ve tüm kaynaklarını ve personelini insaf içerisinde ve israflardan uzak bir şekilde kullanır.'

Adam, Allah'tan korkmuyorsa ne diyeceğiz peki? Şunu diyeceğiz: 'Kork, Allah'tan korkmayandan!'