Resmi Gazete’de dün yayımlanan 8300 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı sosyal medyanın dikkatini çekti. NATO ülkelerinin soğuk savaş döneminde imzaladığı Avrupa Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması (AKKA) için Türkiye durdurma kararı yayımlandı.
ÖNCE RUSYA ÇEKİLDİ SONRA NATO ASKIYA ALDI
NATO, Rusya'nın çekilmesinin ardından Soğuk Savaş döneminden kalma Avrupa Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'nı geçtiğimiz yıl kasım ayında askıya aldığını açıkladı.
Merkezi Brüksel'de bulunan NATO, "Müttefik taraf devletlerin antlaşmaya uyduğu, Rusya'nın ise uymadığı bir durum sürdürülemez" diyerek açıklamıştı.
TÜRKİYE KARARI YENİ UYGULADI
İttifaktan ayrıca imzacı üyelerinin anlaşmaya katılımlarını dondurduklarını hakkında açıklama da gelmişti. NATO'nun 31 üyesinin çoğunluğu, Kasım 1990'da Soğuk Savaş'taki rakiplerinin ortak sınırlara ya da sınırların yakınına kuvvet yığmasını önlemeyi amaçlayan AKKA'yı imzalamıştı. Aradan 34 yıl geçmesinin ardından Rusya’nın hamlesiyle NATO ülkeleri antlaşmadan çekilmeye başladı. NATO’nun kararından 5 ay sonra Türkiye, Cumhurbaşkanlığı kararıyla AKKA uygulamasını durdurma kararını Resmi Gazete’de yayımladı.
TÜRKİYE 32 YILLIK ANLAŞMADAN GERİ ÇEKİLDİ
Anlaşma ile Türkiye konvansiyonel silah kategorisindeki 5 konvansiyonel silahtan ne kadar ürettiğini artık kimseyle paylaşmayacak. Anlaşmanın üretim sınırı koyduğu silah sınırını ciddiye almayacak. İstediği silahtan, istediği kadar üretecek ve sayısını kimseyle paylaşmayacak.
Konu hakkında bir açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Türkiye'nin, Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'nın (AKKA) uygulanmasını "askıya aldığını" bildirdi.
Sözcü Keçeli, yaptığı yazılı açıklamada, Türkiye'nin AKKA'dan çekilmediğini ancak antlaşmanın uygulanmasının "askıya alındığını" belirtti.
Rusya'nın 7 Kasım 2023'te AKKA'dan çekildiğini ifade eden Keçeli, "Bunun sonucunda, antlaşmanın anlamlı şekilde uygulanmasına devam edilmesi imkanı kalmamıştı." ifadesine yer verdi.
"Askıya alma" kararının geri alınabilir bir karar olduğunu belirten Keçeli, şunları kaydetti: "Bu konuda, NATO Konseyi tarafından 7 Kasım'da açıklama yapılmıştı. Biz ayrıca bir açıklama daha yaparak kararımızı gerekçeleriyle duyurmuştuk. AKKA'ya taraf NATO müttefiklerinin antlaşmayı uygulamayı askıya alma kararlarının yürürlüğe gireceği tarihi, her müttefik kendi ulusal mevzuatları çerçevesinde belirliyor. Halihazırda AKKA'ya taraf müttefiklerin büyük çoğunluğunca askıya alma kararı yürürlüğe girdi. AKKA'yı uygulamayı askıya alma kararımızın 8 Nisan 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmesine yönelik iç hukuki süreç tamamlandı ve bu konudaki Cumhurbaşkanlığı Kararı 5 Nisan 2024 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı."
- RUSYA AKKA'DAN ÇEKİLMİŞ, ABD YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ ASKIYA ALMIŞTI
Rusya, 2015'te AKKA'daki katılımını durdurma kararını alırken Moskova yönetimi 7 Kasım 2023'te, AKKA'dan resmen çekilmişti.
ABD de, 7 Kasım 2023'te Rusya'nın, AKKA'dan çekilmesinin ardından antlaşmadaki yükümlülüklerini askıya aldığını duyurmuştu.
Kanada da 8 Kasım 2023'te, antlaşmadaki yükümlülüklerini askıya aldığını açıklamıştı.
Moldova Savunma Bakanlığı Genel Sekreteri Valeriy Mija da 6 Mart'ta yaptığı açıklamada, Moldova Hükümetinin AKKA'nın askıya alınmasını onayladığını söylemişti. Mija, "Moldova, daha sonra uygulamaya geri dönme olasılığıyla birlikte askıya alır." ifadelerini de kullanmıştı.
- AVRUPA'DA KONVANSİYONEL SİLAHLI KUVVETLER HAKKINDA ANTLAŞMA
19 Kasım 1990'da Paris'te imzalanan ve 1992'de yürürlüğe giren antlaşmaya Belçika, Bulgaristan, eski Çekoslovakya, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, İspanya, Türkiye, eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ile ABD taraf olmuştu.
AKKA NEDİR?
1990 yılında Paris’te imzalanan ve Temmuz 1992’de yürürlüğe giren Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması (AKKA) (Treaty on Conventional Forces in Europe – CFE) NATO ve Varşova Paktı arasında imzalanmıştır. Antlaşma zırhlı muharebe araçları, muharebe tankları, savaş uçakları, toplar ve saldırı helikopterlerini içeren toplam beş konvansiyonel silah kategorisinde sayıca indirimi, karşılıklı bilgi paylaşımını ve her bir kategori için de anlaşmaya taraf olan ülkeleri bağlayacak sınırlamaları içermektedir.
Antlaşma coğrafi olarak Avrupa’nın Atlantik kıyılarından başlayıp Sovyetler Birliği’nin Ural Dağları’na kadar olan bölümü kapsamaktadır. Antlaşmaya taraf olan ülkeler, anlaşmanın uygulanması ve belirlenen hedeflerine ulaşmasından sonra da güvenlik ve istikrarın temini için birlikte çalışmayı ve her türlü çabayı göstereceklerini taahhüt etmişlerdir. Antlaşmanın 2. maddesi beş kategoride belirlenen silahların neler olduğunu açıkça ifade etmektedir. Anlaşmanın 3, 4, ve 5. bölümlerinde tarafların tabi olacağı sınırlamalar rakamlarla ifade edilirken ilerleyen bölümlerde de indirimlerin kapsamı ve nasıl yapılacağını açıklayan ifadeler bulunmaktadır.
Antlaşmanın ek protokolleri, indirime tabi olacak silahların envanterini çıkarırken, imha veya görev dışı bırakma süreçlerinin nasıl yürütüleceğini ve devletlerin tabi olacakları usulleri açıklamaktadır. AKKA Antlaşması’nın her iki taraf için toplam olarak getirdiği rakamsal sınırlamalar, muharebe tankları için 40.000, zırhlı muharebe araçları için 60.000, toplar için 40.000, savaş uçakları için 13.600 ve taarruz helikopterleri için de 4000’dir. Deniz üzerindeki tüm donanma unsurları bu antlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır.
- AKKA'NIN HÜKÜMLERİ
NATO ve SSCB'nin de yer aldığı Varşova Paktı ülkelerinin imzaladığı antlaşmada, taraf devletlerin, muharebe tankları, zırhlı savaş araçları, topçu silahları, savaş uçakları ve savaş helikopterleri dahil olmak üzere, 5 kategorideki konvansiyonel silahlı kuvvetlere ilişkin yükümlülüklerinin yerine getireceği kaydediliyor.
Taraf devletlerin, söz konusu silahlarını sınırlandırmasını, gerekirse indirmesini gerektiren antlaşmada, "Her Taraf Devlet, gerek konvansiyonel silahlı kuvvetlerin indirimi süresince gerek indirimlerin tamamlanmasından sonra, güvenlik ve istikrarın temini için bu antlaşmayla saptanan diğer önlemleri de uygulayacaktır." ifadesine yer veriliyor.
Antlaşmada, taraf devletlerin bu antlaşmanın imzasında, diğer bütün taraf devletlere, antlaşmayla sınırlandırılan konvansiyonel silah ve teçhizat mevcutlarının azami düzeylerini bildireceği belirtiliyor.
Süresiz olacağı vurgulanan antlaşmada, "Her taraf devlet, bu antlaşmanın konusuna ilişkin olağanüstü olayların kendi yüksek çıkarlarını tehlikeye attığına karar verdiği takdirde, ulusal egemenlik haklarını kullanarak bu antlaşmadan çekilmek hakkına sahip olacaktır." ifadesi bulunuyor.
