SORU: Cami binası mı önemli ve kıymetlidir; o camide mihraba geçip namaz kıldıracak, minbere çıkıp hutbe okuyacak, kürsiye çıkıp halka va’z u nasihat edecek imam, hatip ve vâiz mi önemli ve kıymetlidir?
CEVAP: Hiç şüphe yok ki, din hizmetkarları binadan, kubbeden, minareden önemli ve kıymetlidir.

SORU: Bir milyon dolara mal olan bir cami binasında İslama ve Ümmete hizmet edecek vasıflı ve etkili imam, hatip ve vaiz için ne kadar para harcanmalıdır?

CEVAP: En az bir milyon dolar yerli yerinde planlı programlı harcanmalıdır.

SORU: Bu para nasıl harcanmalıdır?

CEVAP: Din hizmetkarlarının alim, faqih, ihlaslı, muttaqi, muktedir, icazetli, etkili olmaları; hem İslamı, hem de dünya kültürünü iyi bilmeleri için onlara ne gibi ilimler öğretilmesi, ahlak ve karakterlerinin nasıl terbiye edilmesi gerekiyorsa, bunlar yapılarak.

SORU: Cami hizmetlilerinin icazetli alim ve fakih olması gerekir mi?

CEVAP: Kesinlikle gerekir.

SORU: Bütün imamların, hatiplerin, vaizlerin fakih olarak rütbe ve dereceleri nasıl olmalıdır?

CEVAP: En azından, tabakat-ı fukahanın en alt derecesi olan ashab-ı fetvadan olmaları gerekir.

SORU: Halkı namaza, cemaate, ibadete camiin kubbesi, tezyinatı ve minaresi mi çeker; yoksa içinde hizmet gören ulemanın (hademe-i hayratın) ilmi, irfanı, hizmeti, cazibesi ve karizması mı çeker?

CEVAP: Elbette ki, âlim ve fazıl hizmetkarların cazibesi ve karizması çeker.

SORU: Süslü püslü, ihtişamlı, büyük, yaldızlı cami var ama içi boş, cemaati çok az, gelen halk uyarılmıyor, aydınlatılmıyor, bilgilendirilmiyor, kurtulmaları için çalışılmıyor…

CEVAP: Böyle bir cami, kubbesi altınla kaplı olsa bile çok haraptır.

SORU: Hademe-i hayratta (imam hatip vaizlerde) olması gereken şartlar faziletler meziyetler hangileridir?

CEVAP: Alim, faqih, icazetli, ehliyetli, liyakatli, ihlaslı, etkili, cazibeli, karizmalı, faziletli, yüksek ahlak ve karakterli, bilge olmaları gerekir.

SORU: Hademe-i hayratın tarikat mensubu olması iyi midir?

CEVAP: Bağlı oldukları tarikatlar Şeriata, dinin zâhirine uygunsa çok iyidir, çok faydalıdır, çok fütuhata sebep olur. Yakın tarihin çok hizmet etmiş imamları aynı zamanda tarikat şeyhi idiler. Mesela İskenderpaşa Cami-i şerifi imamı merhum Muhammed Zahid Kotku hazretleri. Camii beş vakitte dolardı.

SORU: Tarikat tarafı var ama Şeriat ve fıkıh tarafı yok. Böylesinden imam olur mu?

CEVAP: Olmaz.

SORU: Hademe-i hayrat politikaya karışmalı mıdır?

CEVAP: Politikanın üzerinde kalmalıdır.

SORU: Camilerdeki cemaatin miktarı ne olmalıdır?

CEVAP: İlk planda, sabah namazlarında cumalarda olduğu gibi dolmalıdır. Diğer dört vakitte avluya, sokaklara caddelere taşımalıdır. İlk planda dedim, bu yeterli değildir, ileride günde beş kez hayat namazla durmalıdır.

SORU: Cuma hutbeleri nasıl olmalıdır?

CEVAP: Dinleyenler ürpermeli, uyanmalı, ağlamalıdır. Bayılanlar olmalıdır. Dinleyenlerin bir kısmı tevbe edip ıslah olmalıdır.

SORU: Kemalist laik düzen camilerde güçlü hademe-i hayratın vazife görmesini, hizmet etmesini ister mi?

CEVAP: Kesinlikle istemez.

SORU: Çok güçlü din hizmetlileri yetiştirmek için neler yapılmalıdır?

CEVAP: Mesela Hindistan’ın Lucknow şehrindeki Nedvetü’l-Ulema İslam üniversitesine çok zeki, çok ahlaklı, çok yüksek karakterli, çok idealist, çok fedakar, çok liyakatli, çok istidatlı öğrenciler gönderilerek iyi yetişmeleri sağlanmalıdır.

SORU: Bu iş Türkiyede yapılamıyor mu?

CEVAP: Birtakım hizmetler elbette yapılıyor, eleman yetiştiriliyor ama yeterli olmuyor.

SORU: Niçin?

CEVAP: İslam medreselerinin kapatılmasından sonra ülkemizde büyük bir kopukluk olmuş, her şeyin çivisi çıkmıştır.

SORU: Türkiyenin kültür lisanı Türkçe olduğuna göre, camilerdeki Türkçenin nasıl olması gerekir?

CEVAP: En güzel, en edebî, en ahenkli Türkçe cami Türkçesi olmalıdır; imamların, hatiplerin, vaizlerin kâffesi edib olmalıdır.

SORU: Siyaset, nefsaniyet, şöhret için yapılan camilere ne dersin?

CEVAP: Cami Allah için, ihlasla yapılmalıdır. İhlas yoksa işin içine nifak girmişse mescid-i dırar olmasından korkulur.

SORU: Bid’ati kendisini küfre götüren birinin arkasında namaz kılınır mı?

CEVAP: Kılınmaz.

SORU: Farz namazları cemaatle kılmak ihtiyarî midir, yoksa mecburî mi?

CEVAP: Yirmi küsur şer’î özrün dışında hür ve mukim Müslüman erkeklerin farz namazları cemaatle kılmaları gerekir. Cemaate katılıp katılmamak konusunda Müslümanın seçim ve tercih hakkı yoktur.

SORU: Diyanet’in en önemli altı vazifesi nelerdir?

CEVAP: (1) İman… (2) Tashih-i itikat… (3) Beş vakit namazın kılınması… (4) Halka ilmihalini doğru olarak öğretmek… (5) Ümmet, Hilafet, ittihad-ı İslam, uhuvvet-i imaniye şuuru… (6) Vasıflı, güçlü, üstün, etkili, hizmetkar, ihlaslı Müslümanlar yetiştirmek.