Biden Erdoğan görüşmesinden çıkan sonuç toplantının hemen akabinde ortaya çıkabilecek bir sonuç değil. Biden’in G20 gündemi daha çok tedarik zinciri krizi ve global vergi konusuydu ve Glasgow’da da iklimle ilgili ajandayla gitti.
Biden Erdoğan görüşmesinden çıkan sonuç toplantının hemen akabinde ortaya çıkabilecek bir sonuç değil.
Biden'in G20 gündemi daha çok tedarik zinciri krizi ve global vergi konusuydu ve Glasgow'a da iklimle ilgili ajandayla gitti.
İran JCPOA toplantısı da aradan çıkmış oldu.
Bu toplantıda Türkiye'nin 40 F16 talebi kadar mevcut F-16'ların modernizasyonuyla ilgili 80 modernizasyon kiti ihtiyaçları da en temel konuydu.
Tüm bu süreçler ABD Dışişleri Bakanlığı onayına tabi ve Kongre'de satışa engel olabilir.
Peki bu Kongre üyeleri Türkiye'den ne istiyorlar?
Efendim S-400 alarak müttefik gibi davranmamışız…
Peki savunma ihtiyacımız için Patriot gibi alternatif taleplerimiz? O da karşılanmadı.
Türkiye'nin Suriye'nin Kuzeyi'nde kendi çizgisinde ilerlemesi sebeplerden biri. Türkiye'nin patriot satılmamasının yanısıra ülkedeki PKK teröri gibi sınır ötesi kökleri olan konularda ABD'ye karşı gerekçeleri var. Yani politikalarını izah edebileceği unsurlar.
ABD "S-400'ü geri ver biz Patriot verelim" dediğindeyse artık geçti.
İnsan hakları konuları gösterilen bir diğer gerekçe.
Bunda ABD'de etkinlik gösteren küçük çıkar gruplarının da payı var. Senatörlere ve eyalet temsilcilerine ulaşarak baskı yapıyorlar.
Özetlerim, 'Türkiye Rusya ile yakın' denilmeden önce zaten talepler çeşitli gerekçelerle karşılanmadı. Bunun üzerine S-400 adımı gelince bu senatörlerin eline sistemlerin uyumsuzluğu, bilgi ve teknoloji transferi kaygıları, gibi başka gerekçeler de geçmiş oldu. F-35 programından çıkarılma gerekçesi de F-35 teknolojisinin S-400 üreticisinin eline geçmesi durumunda aynı uçağı kullanan ABD gibi ülkelerin savunmasız kalabileceği.
Türkiye sadece F-35 programından çıkarılmadı, yaptırımlarla modernizasyon kitleri de riske girdi.
ABD yaptırımları ardından Pakistan'a $1.5 milyara satılması planlanan helikopterlerin ABD yapımı motorlarının ihracat izinleri de sıkıntıya girmişti. Böyle bir durum 1978'den beri gerçekleşmemiş.
Lockheed Martin firması envanterdeki eski uçaklardan bir kısmı için yenileme kitleri göndermiş durumda. Bu kitlerle uçakların uçuş süresi arttırılabiliyor. Modernizasyon denilen bu. Başka tamir işleri de söz konusu.
Türkiye en son ne zaman hangi iktidar döneminde ABD'den uçak aldı o da ayrı bir tartışma.
Türk Amerikan ilişkilerinde her daim; Kongre, kimi zaman Senato kimi zaman her iki Meclis alınan kararlarda ve Türkiye'nin taleplerine karşı bir bahane olmuş. Kongre daha önce 2019'da Suudi Arabistan ve Emirliklere de silah satışını bloke etmeyi denedi.
Senato ve Temsilciler Meclisi Dış İlişkileri Komitesi üyeleri yabancı ülkelere silah satışlarında Dışişleri Bakanlığı'nın onayını durdurabilecek söz hakkına sahip.
Peki bu nasıl aşılabilir?
Güçlü bir Beyaz Saray iradesi bunu sağlayabilir mi? Başkan Biden veto yetkisi kullanabilir mi? Veya kullanır mı?
Kullanması durumunda iki parti mensupları bu vetoyu iptal edebilecek bir oy kullanımına gider mi?
Pazar günü Roma'da gerçekleşen görüşme sonrası Beyaz Saray açıklamalarına bakınca, Biden'in bu konuyla ilgili çalışmayı yürüteceğine dair bir irade gösterebileceğini düşünebiliriz. Bunu ne kadar güçlü gösterebileceğini zaman gösterecek.
Türkiye'nin NATO çerçevesindeki rolü Rusya'ya karşı bölgedeki saha gücü, Afganistan'da hala operasyonel kapasitede olması Büyükelçiliği olması gibi hususlar terazide hafif hususlar değil.
Afganistan'da hala çıkış yapamamış Amerikalılar var ve olası bir durumda Biden yönetimi için bu büyük kriz demek.
Biden'ın bugünki durusunun anlamını, bu görüşmenin ardından gelecek aylarda F-35 yatırımımıza karşılık transferin hayata geçirilmesindeki çabasını görünce daha iyi anlayacağız.
