Ankara  Üçlü Zirvesinin Sonuçları

Dün Astana’nın Suriye’de uzlaşma sürecindeki garantör devletlerinin liderleri arasında yapılan beşinci üçlü toplantı gerçekleşti.Üçlü toplantıdan önce Putin, Erdoğan hem de Ruhani ile bakanları ve danışmanları arasında ayrı görüşmelerde bulundu. Heyetler arası görüşmelerden sonra  üçlü zirve vuku buldu.

Dün Astana’nın Suriye’de uzlaşma sürecindeki garantör devletlerinin liderleri arasında yapılan beşinci üçlü toplantı gerçekleşti.Üçlü toplantıdan önce Putin, Erdoğan hem de Ruhani ile bakanları ve danışmanları arasında ayrı görüşmelerde bulundu. Heyetler arası görüşmelerden sonra üçlü zirve vuku buldu.

Üç liderin en özlü konuşması, “İdlib” bölgesinden gelen güvenlik tehditlerini tamamen ortadan kaldırmak için ek önlemlerin alınması hususundadır.

Ruhani, ABD ve Türkiye’ye mesaj verircesine “Suriye'deki krizin neredeyse dokuz yıl sonra ve biriktirdiğimiz deneyimlerden sonra, bazı ülkelerin başlangıçta aradığı rejim değişikliğinin sonuçsuz kaldığını vurguladı. Ayrıca Suriye krizi ve benzeri krizler diplomatik olarak ve Suriyeliler tarafından çözülmelidir. İŞİT ve diğer terörist gruplarla mücadeleye, tamamen yok olana kadar devam edilmeli. Elbette sivil kayıplardan kaçınılmalı, ancak teröristlerin sivilleri insan kalkanları olarak korkakça kullanmalarına izin verilmiyor ”dedi. Ruhani adeta Rejimin söylemini dile getirerek, rejim karşıtlarının geldiği noktayı tarif ediyordu.

Putin ve Erdoğan ise sorunlu alan üzerinde daha fazla ikili ilişkilerin kavramsal çerçevesi olarak 17 Eylül 2018 tarihli Idlib'deki Soçi mutabakatını korumayı kabul etti. Rusya ve Türkiye, karşılıklı güvenlik kaygılarını gidermek için operasyon el koordinasyonlarını mükemmelleştirmeye karar verdiler. Uygulamada, bu, Rusya tarafından desteklenen Suriye hükümetinin Hayat Tahrir el-Şam ve diğer gruplara saldırdığı anlamına geliyor. Şam, “terörist” olarak sınıflandırıyor, ancak Ankara, Moskova'dan Türkiye'nin varlıklarının - askeri görevlilerin ve sadık muhalefet gruplarının - olmadığından emin olmasını bekliyor. Bunların hepsinin gerçekleşmesi çok kolay olmadığı için önlerindeki engebeli yol devam edecek - böylece çarpışmaları önlemek ve zamanında kriz yönetimi sağlamak için artan koordinasyon devam edecek. Sivilleri korumak için “somut önlemlere” ihtiyaç duyulması üzerine bir açıklama, belki de Türkiye sınırındaki Suriye-devlet kontrolündeki bir bölgede doğaçlama bir başka “sıhhi alan” oluşturulması anlamına gelebilir.

Putin 'in İdlible ilgili yer almasını istediği başka bir sorunu daha vardı ve görünüşe göre Ruhani’nin desteğini almıştı
“Suriye'nin kuzeydoğusundaki durum - endişe verici. Burada, diğer her yerde olduğu gibi, her konu egemenlik ve toprak bütünlüğü ilkelerine dayanarak çözülmelidir. Suriye'yi etki alanlarına bölmenin kabul edilemez olduğuna inanıyoruz ”dedi. Bu, ABD-Türk “güvenli bölge” konusundaki önceki konumundan bir çeşit ayrılma olarak gelmektedir. Halbuki daha önce, Rusya cumhurbaşkanının bölgeyi Türkiye'nin mülteci yükünü hafifletmenin bir yolu olarak tanıdığını bildirmişdi. Şimdi Moskova bu girişimde potansiyel olarak daha fazla tehdit edici bir eğilim olarak görüyor. Diğer taraftan Ruhani, İran’ın çatışma bölgelerindeki çıkmazlıkla ilgili endişesini dile getirerek, “Suriyelilerin kendi geleceklerini yabancı müdahale veya baskı olmadan tanımlamaları” için acil bir ihtiyaç olduğunu söyledi.

İranlı lider Tahran’ın Adana anlaşmasına verdiği desteği dile getirdi. Aslında Putin, Adana mutabakatını bir süredir Türkiye ile Suriye rejimini uzlaştırmanın bir yolu olarak deklere etmişti. Böylece gerçekte iki liderde Türkiye’yi Suriye rejimini tanımaya ve işbirliği yapmaya zorlamaktadır. Nitekim Sayın cumhur başkanında açıklamalarında Suriye rejimine dönük eski terminolojileri kullanmaması ciddi bir strateji değişikliği olarak zikredilebilinir.

Diğer taraftan bir türlü mesafe alınamayan ve bu toplantının ana konusu olarak görülen anayasa komitesinin yapısının şekillenmesi bu gelişmelerin bir arka planın olduğunu göstermektedir. Nitekim 15 Eyül’de rejim ülke çapında genel af ilan etmiş ayrıca Birleşmiş Milletlerine gönderdiği mektupta ilk defa Fırat’ın doğusunda ABD destekli kontrolü elinde tutan SDG ve YPG yapılarını terörist olarak kabul etmiştir. Bu Türkiye ve Suriye rejiminin stratejilerinin değişip yakın tehdit olarak ABD ve SDG gördükleri anlamına gelmektedir. Nitekim üçlü zirvede refere edilen siyasi çözüm bağlamında bir sonraki hareket, Astana üçlüsünün belirttiği gibi, BM Suriye elçisi Geir Pedersen’in himayesinde Cenevre’de komitenin tanıtımıdır.

Ankara zirvesinin dikkat çekici bir özelliği de, hem Putin hem de Ruhani’nin, Suriye’de devam etmekte olan krizin ötesinde dış politika stratejilerini yansıtmalarıdır. Muhtemelen Ruhani, daha ince bir şekilde Erdoğan’a, Türkiye ve İran’ın şu anki zorunlu ortaklığının uzun vadeli sonuçları hakkında düşünmesi gerektiğini belirtti.

“Üç ülke [Rusya, Türkiye ve İran] arasındaki işbirliğinin genişletilmesi, Suriye'deki yerleşim ve diğer bölgesel krizlerin çözümü için kilit bir güvencedir. Yabancılar bölgeyi er ya da geç terk edecekler, ancak komşu olmaya devam edeceğiz ”dedi.
Hulasa Türkiye’nin Suriye politikasında ciddi bir strateji değişikliği açıktır. Fırat’ın doğusunda oluşan yakın tehdit, içerdeki 4 milyona ulaşan göçmen ile idlibdeki sıkışık duruma bağlı gelişecek göç tehdidine karşı rejimin meşrutiyetini zimmide olsa kabullenmiş görünüyor.