Kader değişir mi? Kader değişirse, Allah önceden değişeceğini bildiği halde, neden en son halini yazmıyor da önce değişiklik olacak kaderi yazıp, daha sonra değişiklik yapıyor. Kaderde değişiklik olacağını bile bile en son halini neden yazmıyor? Kaderin değişmesi de bir kaderde yazılı değil mi? Kaderde değişiklik olmaz diyen ayet ve hadisler de, kaderin değişeceğini bildiren hadisler de var. Peki, bu iki zıt görünen nasları (ayet ve hadisleri) nasıl anlamalıyız? Bu soruları ilk defa bu zamanın insanları sormuyor. Bu konular daha önce yaşayan tüm insan nesilleri tarafından üzerinde düşünülmüş ve cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Her çağın anlayışına göre cevaplar verilmiştir.

Kader gelecekte meydana gelecek tüm fiillerin veya hareketlerin veya olayların Allah tarafından önceden bilinip bir deftere yazılmasıdır. Allahın ilmi ile bildiklerinin önceden kayıt edilerek, saklanmasıdır. Kadere yazılanın ortaya çıkıp gerçekleşmesi ise kazadır.

Peki, kaderde yazılanlar değişir mi? Allah kaderde yazdığı şeyi değiştirebilir mi? Nasıl ki insan yapmayı düşündüğü şeyi değiştirebiliyorsa, Allah da kendi yazdığını değiştirebilmesi gerekir. Allah önceden nasıl değiştireceğini bilmiyor da, insanlar gibi sonradan mı karar veriyor? İnsan daha iyisini yapmak için planını değiştiriyor. Allah daha iyisi bilmiyor da sonradan daha iyisini yapmak için mi değiştiriyor? Tabii ki hayır… Çünkü Allah’ın daha iyisini bilmemek gibi bir durumu olamaz. Öyle ise Allah niçin yazılanı, yani kaderi değiştiriyor? Her şey kaderde yazılı ise, kaderin değişmesi sonucu gerçekleşecek şeyler, yani kadere yeni yazılanlar da önceden yazılmış olması gerekmez mi? Tabiî ki kaderin hangi dua ile hangi sadaka verilmesi ile değişeceği dahi kaderde yazılıdır. Yani kaderin değişeceği de kaderde yazılıdır. Bu durum iç çelişkili bir hüküm gibi görünmektedir. Değişikliklerde bir kader ise kader değişmiş olmuyor ki… Kadere yazılanlar şöyle şöyle olacakken değişiyor böyle böyle olacak deniyor. Bu değişiklik de zaten önceden biliniyordu. Bilinmezlik bunun neresinde? Değişecek şeylerin yazıldığı değişebilir kader ile en son değişikliklerinden yazıldığı değişemez kader vardır.

Değişebilir kader (kaderi muallak) ile değişmez kaderin (kaderi mutlak) yazıldığı yerler ile bunları bilecek varlıklar farklıdır. Yazılma amaçları da farklıdır. Değişebilir kader yani kaderi muallaktaki değişikliklerin nasıl ve ne zaman olacağı dahi değişmez kader yani kaderi mutlaka yazılıdır. Her iki kaderi de yazan Allah’tır. Ama yazılma amaçları farklıdır. Duanın kaderi değiştirmesi, sadakanın, kaderde yazan belayı defetmesi gibi, kaderin değiştirilmesi hakkındaki hususları anlatan hadisler, değişir kaderi yani kaderi muallakayı anlatır. Kaderin asla değişmeyeceğini anlatan hadisler ise kaderi mutlakı anlatır. Yani peygamber efendimiz, muhatabının durumuna göre bazen kaderi muallakadan, bazen de kaderi mutlaktan bahseder. Hadisi şeriflerin anlamı, muhatabına, zamana, yere ve sebep olan olaya göre kesinlik kazanır. Geçmişten bahsederken, artık değişmeyen kaderi mutlaktan bahsetmeli, gelecekten bahsederken, değişebilir bir kader, kaderi muallakadan bahsetmelidir. Çünkü insan geçmişini değiştirecek irade gösteremez ancak geleceğini değiştirecek irade gösterebilir.

Sonuç olarak kaderi mutlak, kader muallakadaki tüm değişikliklerin de yer aldığı, yani en son sözün yer aldığı bir bilgi kitabıdır. En son değişikliklerin yer aldığı, değişikliklerle beraber tüm olacak olanların yazıldığı yere, Levh-i Mahfuz diyor Kuran-ı Kerim. Değişikli yapılabilecekler hakkında bilgiler “Beytü’l İzze”ye inen bilgilerdir. “Beytü’l İzze”ye inecek olan bilgi Levh-i Mahfuz da yer alır. Levh-i Mahfuz’dan “Beytü’l İzze”ye kader hakkındaki bilgiler iner. Hangi olaylar olacak, yıllık olarak oraya iner. Ne zaman iner? Berat gecesinde iner. Ancak yıl içinde değişiklikler olabilir. Neye göre; duaya ve amellerimize göre değişiklik olur. Bu bilgileri kimler öğrenir. Yeryüzündeki işleri yürütmekle ilgili melekler öğrenir. Bazen de bilgilendirilmesi gereken insanlar öğrenir.

NOT: Bir daha ki yazıda, her iki kaderin yazılma amaçları üzerinde duracağım, nasipse…