Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ekim ayı enflasyon verilerine göre, tüketici fiyat endeksi önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,89 arttı. Yıllık bazda en yüksek artış yüzde 27,41 ile gıda ve alkolsüz içeceklerde yaşanırken, bu grubu yüzde 25,23 ile lokanta ve oteller, bunu da yüzde 23,03 ile ev eşyası takip etti. Kasım ayından itibaren yenilenecek kira sözleşmeleri için geçerli olacak zam oranı ise yüzde 17,09 oldu.
Ekonomistler yüzde 20'ye dayanan yüksek enflasyon ve belirsizliğin faturası katlanarak tüketiciye kesilecek. Ekonomist Özlem Derici Şengül, yüksek enflasyon ve belirsizliğin faturasının katlanarak tüketiciye yansıyacağını öngörüyor.
19 YILLIK REKOR
Ekim'de üretici enflasyonu ise yıllık yüzde 46,31'a çıktı. Böylelikle yıllık üretici enflasyonu Haziran 2002'den bu yana yani AK Parti iktidarında en yüksek seviyi gördü. ÜFE ile TÜFE arasındaki makas da 26,42 puana ulaştı. Yapılan son zamlar bu makasın daha da açılacağını ve tüketici enflasyonunun yıllık yüzde 20'nin üzerine çıkabileceğini gösteriyor.
Özellikle perakendeciler olmak üzere çok sayıda sektör yüksek maliyetleri ürünlere yansıtamayıp kar marjının düştüğü gerekçesi ile yüksek ÜFE'den şikayet ediyor.
Enflasyon Araştırma Grubu'nun TÜİK'ten farklı olarak açıkladığı istatistiklere göre ise 12 aylık enflasyon yüzde 49,87 oldu.
'YÜKSEK ENFLASYONUN FATURASI TÜKETİCİYE YANSIYACAK'
Ekonomistler yüksek enflasyon ve belirsizliğin faturasının katlanarak tüketiciye yansıyacağını söylüyor. Ekonomist Özlem Derici Şengül'e göre gıda ve enerji fiyatlarındaki artışın ikincil etkileri devam edecek. Özellikle gıda ve enerjideki aylık yüzde 20'leri aşan artışlar önümüzdeki aylarda da sürecek.
Şengül, "Önümüzdeki ilk çeyrekte bir yüksek enflasyon seyri görüyoruz. Maliyetlerin ileriye taşınması söz konusu. Bu bir fiyat şoku gibi değil. Yani önce yükselip sonra düşmeyecek. Daha çok kalıcı bir yükselişten bahsediyoruz. Bu durumda da önümüzdeki aylarda enflasyon için yüzde 20'nin üzerini göreceğiz" dedi.
EN FAZLA 3 AY KATLANILABİLİR
Yakın dönemde enerji ve gıda olmak üzere ciddi fiyat artışları ile karşılaştığımızı aktaran Şengül, 'Enerji ve ham madde fiyatlarındaki artış ithal fiyatlar geçişkenliği üzerinden üretici fiyatlarını baskı altında tutuyor. Genellikle üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki fark 2-3 ayı buluyor. Bu süreçte üreticiler kendi marjlarından harcıyor. Ancak bu duruma en fazla 3 ay katlanılabilir. Hemen ardından eğer fiyat artışlarında bir çekilme olmazsa bu durumda üreticiler bu maliyeti tüketiciye yansıtmak zorunda kalıyor' değerlendirmesinde bulundu.
EKONOMİDE ÇIPA YOK
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Atılım Murat'a göre para politikasında ciddi bir belirsizlik var. Murat, 'Merkez Bankası Haziran 2022'ye kadar enflasyonun yüksek kalacağını öngörüyor. Sonra sert bir düşüş bekliyor. Bu nasıl olacak belli değil. Ne olacak da düşecek? Ama biz yüksek enflasyon ortamında yaşamaya devam edeceğiz. Çünkü yapılması gereken, yapılacak olan çok sayıda zam da var. Yeni zamlar da enflasyona etki edecek. Artık biz enflasyon konusunda çıpasız kaldık. Yani Merkez Bankası da bir çıpa belirtmiyor. Bir ara çekirdek enflasyona vurgu yaptı. Sonra, 'manşet enflasyona bakıyoruz' dedi. Ama şu an bir çıpa yok gibi. O nedenle de piyasa önünü göremiyor. Öngörülebilir bir ortam yok. Önümüzdeki dönemde faiz konusunda da farklı senaryolar konuşabiliriz' dedi.
FIRSATINI BULAN ZAM YAPACAK
Atılım Murat, üreticilerin fırsat bulduğunda zamları toplu olarak yansıtacağını belirterek sözlerine şöyle devam etti: 'Yüksek enflasyon yüzünden geniş kitleler ezilmiş durumda. Yani reel gelir düştü. İnsanların harcanabilir gelirleri de eridi. ÜFE ile TÜFE arasında açılan makas sonrası zam baskısı da var. Bu durumda üreticiler maliyetlerindeki artışların hepsini yansıtamayabilir. Ama yansıtmak isteyecek. Çünkü girdi maliyetleri aşırı artıyor. Şimdiye kadar büyük ölçekli şirketler bu zamları yansıttı, bundan sonra da küçük ve orta büyüklükteki işletmeler yansıtacak. Hatta 2-3 adım sonrasını düşünerek yüklü miktarda zamlar yapılabilir. Çünkü artık kimse önünü göremiyor ve yapacağı zammın da bu ortamda yetersiz kalacağını düşünebilir.'
Ayrıca ekonomistlere göre tek haneli enflasyon 2023 başına kadar zor.