Osmanlı Arşivleri ülkelerin tarihlerine kaynak sağlıyor. Devlet Arşivlerinin nasıl korunacağı yönetmelikle belirlenmiş. Üç kıtaya, 623 yıl hükmeden Osmanlı Devletinin evrakının korunduğu Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürü Prof. Dr. Uğur Ünal ile yaptığımız röportaja bugün de devam ediyoruz.
Başbakanlık Devlet Arşivleri araştırma yapmak isteyen yerli ve yabancılara açık mı?
Evet, tüm araştırmacılara açık. Arşivlerimizin araştırma salonlarında 15 dakika süren bir işlem sonucu araştırmacı kimliği oluşturulmaktadır. Kayıt için 18 yaşından büyük olmak gerekiyor. Yerli araştırmacıların nüfus kimlikleri, yabancı araştırmacıların ise pasaportları ile başvurmaları yeterlidir. Ayrıca 2017 yılından itibaren www.devletarsivleri.gov.tr adresimizden de katalog taraması ve belgelere ulaşıp bilgisayara indirmek mümkündür.
ÜLKELERİN TARİHİNE KAYNAK
Başbakanlık Devlet Arşivleri bugün hangi ülkelerin tarihine kaynaklık ediyor?
Osmanlı İmparatorluğu sınırlarında yaşamış ve günümüzde kırktan fazla ülkenin de arşivini bünyesinde barındıran Osmanlı Arşivi, bu ülkeler ile yapılan (43 ülke) işbirliği antlaşmaları sayesinde Osmanlı hafızasını da tek merkezde toplama çalışmalarına binaen karşılıklı belge görüntüsü alışverişi yapmaktadır. Bu kapsamda ifade edilebilir ki, Osmanlı Arşivi’ne başvurulmadan yazılacak ülke tarihleri, şüphesiz eksik kalacaktır.
Belge ve bilgi arşivinin korunabilmesi için nasıl bir ortam gereklidir?
Belgelerin korunması, Devlet Arşivleri Hizmet Yönetmeliğinin 4.maddesinde açıkça belirtilmiştir. Konuya ilişkin hükümler şu şekilde ifade edilmiştir: Mükellefler, ellerinde bulundurdukları ve Genel Müdürlüğe teslim etmedikleri arşiv malzemesi ile arşivlik malzemeyi her türlü zararlı tesir ve unsurlardan korumak, mevcut aslî düzenleri içerisinde tasnif edip saklamakla yükümlüdürler. Mükellefler, arşiv malzemesi ile arşivlik malzemenin korunması ile ilgili olarak; Yangın, hırsızlık, rutubet, su baskını, toza ve her türlü hayvan ve haşaratın tahriplerine karşı gerekli tedbirlerin alınmasından, yangına karşı, yangın söndürme cihazlarının yangın talimatı çerçevesinde daimî çalışır durumda bulundurulmasından sorumludur.
Arşivin her bölümünde uygun yerlerde higrometre bulundurmak suretiyle, rutubetin %50-60 arasında tutulmasından, fazla rutubeti önlemek için, rutubet emici cihaz veya kimyevî maddelerin kullanılmasından, yılda en az bir defa mikroorganizmalara karşı koruyucu tedbir olarak arşiv depolarının dezenfekte edilmesinden, ışık ve havalandırma tertibatının elverişli bir şekilde düzenlenmesinden, ısının mümkün olduğu kadar sabit (kâğıt malzeme 12-15 derece arasında) tutulmasından, sorumludur.
Devlet Arşivlerinde ne kadar personel çalışıyor?
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğümüz bünyesinde Ankara’daki Cumhuriyet Arşivinde 270 ve İstanbul’daki Osmanlı Arşivimizde 451 olmak üzere toplam 721 personel istihdam edilmektedir.
Başbakanlık Devlet Arşivlerinde ne tür belgeler koruma altına alınmıştır?
Devlet Arşivleri genel Müdürlüğümüz bünyesindeki Osmanlı Arşivinde, Şahsî nüfus, tapu, hatırat, askerî personel sicili, neşriyat ve benzerleri dışında Osmanlı dönemi resmî kurumlar arası yazışmalar bulunmaktadır. Daha detaylı bilgi için Osmanlı Arşivi yayınları arasından çıkan ve dijital olarak sitemizde yayınlanan Osmanlı Arşivi Rehberi'ne bakılabilir. Burada Osmanlı Arşivi'ndeki tasnifi yapılarak araştırmaya açılmış olan bütün arşiv belgeleri ve malzemesi hakkında bilgi verilmektedir. Osmanlı Arşivi'nde uygulanan tasnif sisteminde konu ve coğrafî bölgeye göre tasnif yapılmadığından araştırılmak istenen bir konu ile ilgili olan belgeler Arşiv'de tasnifi yapılan değişik fonlarda bulunabilir. Bu yüzden araştırılmak istenen konunun bizzat araştırmacının kendisi tarafından yapılması gerekmektedir.
Cumhuriyet Arşivinde ise, Başbakanlık Özel Kalem Evrakı, Bakanlar Kurulu Kararları, Anayasa Mahkemesi Kararları, Muamelat Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı, Mübadele Evrakı ile İl Özel İdaresi ve İskân Defterleri gibi çeşitli fonlara ait kayıtlar mevcuttur.
BELGELER TARTIŞMAYA GEREK BIRAKMIYOR
Basında Ermeni Meselesi, Lozan Antlaşması gibi konularda sürekli tarih tartışmaları yapılıyor. Bu tartışmaları kökünden yok edecek belge ve bilgilere sahip miyiz?
Gerek 1915 olaylarına gerekse ülkemizi önemli derecede ilgilendiren tarihi meselelere ilişkin belgelerin çoğunluğu, Devlet Arşivlerimizde bulunmakta olup tüm araştırmacılara açıktır. Haddizatında yüzbinleri bulan bu belgelerin incelenmesiyle tüm tarihi gerçekler ortaya çıkacaktır.
Bilhassa Ermeni meselesine ilişkin olarak Sayın Cumhurbaşkanımızın da defalarca “Arşivlerimiz açık, uluslararası bir platformda tarihçileri, arşivcileri, hukukçuları görevlendirelim, gerçekler belgelerle ortaya çıksın” şeklinde çağrıları oldu. Dolayısıyla Türkiye olarak bu konuda açıklık ve şeffaflık ilkesiyle hareket ediyoruz. Bu konuda Devlet Arşivleri olarak toplamda 33 ciltten oluşan 17 kitap yayınımız da bulunmakta ve konunun aydınlatılmasına katkı sağlamaktadır.
Lozan Antlaşması’na ilişkin detaylı belgeler, daha çok Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi’nde yer almaktadır.
Buradaki belgelerin tamamı çözümlendiğinde Osmanlı tarihi ile ilgili bilmediğimiz gerçeklerle karşılaşacak mıyız?
Osmanlı ve Cumhuriyet arşivimizde tasnif işlemleri belgenin ehem - mühim sırası dikkate alınarak tasnif işlemleri yapılıyor. Bilhassa Osmanlı Arşivimizde tasnif çalışmalarımız bu kriter üzerinden ele alınıyor. Günümüze kadar yapılan tasnif çalışmalarında tarihimize ışık tutacak nitelikteki evrakın %75’lik kısmının tasnifini tamamladık ve kullanıcıların hizmetine açmış durumdayız. Bununla birlikte arşivcilerin görevi, belgeleri muhafaza etmek, tanımlamak ve araştırmacıların hizmetine sunmaktır. Tarihi meselelerin belgeler ışığında ortaya konulması ise tarihçilerin ve araştırmacıların vazifesidir.
Verdiğiniz bilgilere çok teşekkür ederiz.
NAZAN ÖÇALIR / İSTİKLAL GAZETESİ - YAZI DİZİSİ
