Hürriyet'ten Noyan Doğan'ın köşesine taşıdığı habere göre; Çalışanların mali ve sosyal hakları temmuz ayından itibaren değişti. İster memur olsun ister işçi, tüm çalışanların sosyal güvenlik hakları ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere değişiyor ve değişiklikleri de Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklıyor.
Peki, neler değişti? Memurların taban aylıkları ve kamuda
sözleşmeli çalıştırılan personelin ücret tavanı temmuz ayından
itibaren yeniden belirlendi. Ayrıca yine sözleşmeli personelin
tavan ve taban ücretleri de yılın ikince yarısında yüzde 8.65
oranında arttırıldı. Bu değişikliklerle birlikte işçilere ödenecek
kıdem tazminatının tavanı da arttırıldı. Buna göre, kıdem
tazminatının tavanı 5.434,42 liraya çıkartıldı. Bu yılın
ocak-temmuz döneminde tazminat tavanı 5.001,75 liraydı. Böylece
yılın ikinci yarısında kıdem tazminatı için ödenecek tavan tutarı
yüzde 8.65 arttırılmış oldu. Yani, çalışanlar yılın ikinci
yarısında daha yüksek kıdem tazminatı alabilecekler. Temmuz-Ağustos
ayında tazminatını alanlar eksiklerini tamamlayacak.
KIDEM TAZMİNATI
Gelelim, çalışma hayatı ile ilgili en çok merak edilen konuların
başında gelen kıdem tazminatının hangi hallerde alınabileceğine.
Kıdem tazminatında birinci şart, işyerinde en az bir yıl çalışmış
olmak. Bir yıldan az çalışanların hiçbir şart altında kıdem hakkı
olmuyor. İkincisi, işveren tarafından işten çıkarılmış olmak.
Emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurup
emekli olanlar da tazminat alabiliyor. Altını bir kere daha
çizeyim, kendi isteği ile istifa edenler tazminata hak kazanamıyor.
Elbette istisnai durumlar var. Aşağıda istisnai durumları
sıraladım:
Erkekler, askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmaları halinde kıdem
tazminatı almaya hak kazanırlar. Bunun için muvazzaf askerlik
nedeniyle iş sözleşmesinin sonlandırılması gerekiyor.
Kadınlar, evlendikten sonra bir yıl içinde işinden kendi isteği ile
ayrılırlarsa kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.
15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gün sayısını tamamlayan
çalışanlar da kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu haktan sadece
8.9.1999 tarihinden ence sigortalı olanlar yararlanabiliyor.
NASIL HESAPLANIYOR?
Peki, kıdem tazminatı nasıl ve neye göre hesaplanıyor? İşveren,
çalışana, her bir yıl için 30 günlük, yani bir aylık, giydirilmiş
brüt ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. Giydirilmiş ücret
demek; aylık brüt maaş, ikramiye, prim, yol yardımı, yakacak
yardımı gibi ödemeleri içerir ve tazminat hesaplamasında bu
ödemelerin tamamı hesaba katılır. Toplam kıdem tazminatı ise
çalışanın son aldığı aylık giydirilmiş brüt ücretin, işyerinde
çalışılan yılla çarpılması ile hesaplanır. Örnekle anlatayım.
İşyerinde 10 yıldır çalışıyorsunuz ve aylık giydirilmiş brüt
ücretiniz ise 2000 lira. Toplam 20 bin lira kıdem tazminatı
alırsınız.
Kıdem tazminatını hesaplamada önemli bir kriter de Hazine ve Maliye
Bakanlığı’nın açıkladığı; senede iki kere revize edilen tazminat
tavan tutarı. Çalışana ödenecek kıdem tazminatı, açıklanan bu
tavanı geçemiyor. İşte, bu rakam, temmuz ayında revize edilerek
5.434,42 liraya çıkartıldı. Bu da şu anlama geliyor, bu yılın
temmuz-aralık döneminde kıdem tazminatı alacak olanların
hesaplamaları bu tavan üzerinden yapılacak. Tavan, özellikle yüksek
maaş alanları ilgilendiriyor. Çalışan, 5.434,42 liranın üzerinde
kaç para ücret alırsa alsın, kıdem tazminatı bu rakam üzerinden
hesaplanıp, ödenir.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI
Örnek Tablo 1: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız
2.029,50 liraysa (bugünkü brüt asgari ücret) ve işyerinde 8 yıldır
çalışıyorsanız, (8 x 2.029,50 TL) alacağınız tazminat tutarı 16.236
liradır.
Örnek Tablo 2: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız
6.000 liraysa ve 10 yıldır işyerinde çalışıyorsanız; maaşınız,
bugünkü kıdem tazminatı tavanı olan 5.434,42 liranın üzerinde
olduğundan alabileceğiniz tazminat tutarı (5.434,2 x 10) 54.334,2
lira olacaktır.