İran'da ekonomik kriz zaman zaman geniş halk kitlelerinin katıldığı protestolara neden oluyor. ABD'nin ekonomik yaptırımlarından olumsuz etkilenen İran halkı, işsizlik, zamlar, enflasyon ve döviz kurunun hızlı yükselişinden şikayet ediyor.
İran'da yayımlanan Asya gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni ve ekonomi uzmanı Nevid Cemşidi, riyalin son haftalarda yabancı para birimleri karşısındaki tarihi düşüşünü AA muhabirine değerlendirdi.
Cemşidi, "İran parasının değer kaybetmesinin iki nedeni var. Birincisi; negatif ekonomik büyüme, azalan istihdam, bankacılık sistemindeki bozukluklar, gayrisafi milli hasıla ve kişi başına gelirdeki düşüş. İkincisi; Merkez Bankasının döviz rezervlerinin azalmasıdır. İkincisi birincisinden daha önemlidir." dedi.
Tahran yönetiminin, zaman zaman piyasaya döviz sürme veya piyasadan döviz çekme yöntemiyle kuru kontrol altına almaya çalıştığına işaret eden Cemşidi, "İran'ın ihracatı petrol ve petrol ürünlerine dayalı. ABD yaptırımları nedeniyle petrol ihracatı durma noktasına gelirken, kötü yönetim ve yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ihracatın en alt seviyelere gerilemesine sebep oldu." ifadelerini kullandı.
"TAHRAN YÖNETİMİNİN YURT DIŞI SAVURGANLIĞI"
Cemşidi, ayrıca Tahran yönetiminin yurt dışında desteklediği bazı örgütlere yardımların da Merkez Bankası rezervlerini olumsuz etkilediğini dile getirdi.
İranlı iktisatçı, şunları söyledi:
"Tahran yönetiminin yurt dışı savurganlığı döviz rezervinin azalmasının sebeplerinden biridir. Örneğin Lübnan'daki Hizbullah Örgütü lideri Hasan Nasrullah defalarca, masraflarının İran tarafından karşılandığını duyurmuştur. Bu para oraya döviz olarak gidiyor. Bir süre önce İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonunun eski başkanı Haşmetullah Felahetpişe, İran'ın Suriye'de Beşar Esed'e 30 milyar dolar gönderdiğini açıklamıştı."
"İHRAÇTAN ELDE EDİLEN DÖVİZ ÜLKEYE GİRMİYOR"
Ülkede 1 doların son günlerde 200 bin riyal seviyesine hızla tırmanışının bir başka nedeninin "ihraç edilen ürünlerin paralarının ülkeye dönmemesi" olduğunu dile getiren Cemşidi, "Resmi verilere göre, son 2 yılda özel ve tüzel 15 bin şirketin ihracattan elde ettiği 72 milyar dolardan sadece 45 milyar doları ülkeye döndü. 27 milyar dolar ülkeye giriş yapmadı. 27 milyar dolar İran'ın 2 yılda ithal ettiği asli ihtiyaç ürünlerinin toplam değerine denktir." dedi.
ÜLKENİN GELECEĞİYLE İLGİLİ GÜVEN SORUNU
Bazı İranlı siyasetçilerin dahi ülkenin geleceğinden ümitli olmadıklarına ve bu nedenle paralarını yurt dışında bazı bankalardaki döviz hesaplarında tuttuklarına işaret eden Cemşidi, şunları kaydetti:
"Associated Press'e göre, İran'ın yıllık petrol dışı ihracatı 40 milyar dolar civarında; ancak bu paranın sadece yarısı ülkeye giriyor. Diğer kısmı yabancı ülkelerdeki bankalarda tutuluyor. Bunu İran'ın geleceğiyle ilgili ümidi olmayan siyasetçiler yapıyor. Bu nedenle parayı ülkeye getirmek yerine yurt dışında tutuyorlar. Böylece İran halkına ait olan ihracattan elde edilen döviz yurt dışına çıkarılmış oluyor."
