Emeklilik çalışanların statülerine göre, yani SSK’lı (4-a), Bağ-Kur’lu (4-b) veya devlet memuru (4-c) olmalarına göre farklılık gösterir. Her bir statü içerisinde bulunanların belirli koşulları yerine getirmesi beklenir. Ayrıca, kadın çalışanla erkek çalışan arasında da emeklilik koşullarının tamamlanması bakımından farklılıklar vardır.
Milliyet'ten Cem Kılıç bugünkü yazısında sigortalı, yani
4-a’lı çalışanlar bakımından emeklilik koşullarını
inceledi.
Emeklilik için 3 şart
Genel olarak bir veya birden fazla işverene bağlı olarak hizmet
sözleşmesiyle çalışanlar için 4-a, yani eski adıyla SSK koşulları
geçerlidir. Bu sigortalılar için emeklilikte üç koşulun bir arada
yerine getirilmesi şarttır. Hem emeklilik için gerekli yaşı
tamamlayacaksınız, hem prim ödemeniz dolmuş olacak hem de
başlangıçta erkek ve kadın için farklı olan sigortalılık süreniz
tamamlanacak. İşte bu üç koşul tamamlanınca emekli aylığına hak
kazanırsınız.
SSK’lılar için emekli olma şartlarını sigorta başlangıç tarihi
belirliyor. Sigortaya giriş tarihinize göre emeklilik yaşınız ve ne
kadar prim ödeyeceğiniz ortaya çıkıyor. Sigortalıların emeklilik
koşullarında zaman içerisinde yapılan yasal değişiklikler ise
farklı emeklilik tarihlerinin ortaya çıkmasına neden oluyor.
8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008 kritik tarihler
1999’da emeklilik şartları yeniden düzenlendi ve ilk kez 8 Eylül
1999’dan sonra sigortalı olanlar için emeklilik yaşı kadınlarda 58,
erkeklerde 60 oldu.
Daha sonra yeniden bir düzenleme yapıldı ve bu sefer 30 Nisan
2008’den sonra ilk kez sigortalı olanlar için, kademeli bir geçişle
emeklilik yaşı 2036’dan sonra her yıl bir yaş artırılarak,
erkeklerde 2044 ve sonrasında kadınlarda ise 2048 ve sonrasında
65’e çıkarıldı. Emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısı da
artırıldı. Yani, emekli olabilmek için yaş ve prim ödeme gün sayısı
şartı zaman içerisinde yükselmiş oldu.
Bu tarihlerden önce ve sonra sigortalılık girişi olanlar için
emeklilik koşullarını ciddi bir şekilde değiştiriyor. Örneğin, 9
Eylül 1999’da ilk kez sigortalı olan bir kişi emekli olabilmek için
kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmak ve 7000 gün prim ödemek
zorunda. Buna karşılık, 7 Eylül 1999’da ilk kez sigortalı olan
kişi, kadın ise 56, erkek ise 58 yaşını doldurduğunda ve 5975 gün
prim ödediğinde emekli olabiliyor. Bir gün erken sigortalılık 2 yıl
erken emeklilik anlamına gelebilir.
18 yaş öncesi sigortalılık önemli mi?
Sigortaya başlangıç yaşı tüm sigortalılar bakımından önemlidir. 18
yaş öncesi çalışmaların emekliliği nasıl etkilediği hep
tartışılmıştır. Konu çalışanlar bakımından iyi bilinmediği için
emeklilik tarihi hesaplamalarında yanlışlıklar yapılmaktadır. Bu
bakımdan, 1 Nisan 1981 tarihi önemlidir. Bu tarihten itibaren, 18
yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi
olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte
başlamış kabul ediliyor.
Ancak bu tarihten önceki süreler için malullük, yaşlılık ve ölüm
sigortaları primleri prim ödeme gün sayılarının hesabına dâhil
ediliyor. Daha açık bir anlatımla, sadece 18 yaşından önce ödenen
primler işinize yarıyor ve bunlar toplam prim gününüze
ekleniyor.
Sigortalılık süreniz ise her halükârda 18 yaşında başlıyor. Ancak
emeklilikte kademeli geçiş sonrası yaş şartı yükseldiği için
sigortalılık süresinin 18 yaşından sonra başlaması problem olmaktan
çıktı. Yalnızca malullük ve ölüm aylığında bu sorun
yaşanabiliyor.
Emeklilikte son 7 yıla dikkat edin
Emeklilikte, aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun belirlenmesinde,
sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek
ödenerek geçen son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün)
süresi esas alınıyor. Bu kural sadece SSK’lı çalışanları değil, tüm
çalışanları ilgilendiriyor.
Sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla
hangi statüde hizmeti varsa, yani sigortalının son 7 yıllık fiili
hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme
günü hangi statüde geçmişse, o statü şartlarıyla emekli olunuyor.
Son 7 yıl hizmet süresi eşitse en son tabi olunan statüye göre
emeklilik aylığı bağlanıyor. Örneğin, sigortalının hem SSK, hem
Bağ-Kur prim ödemesi varsa, son 7 yıllık fiili prim ödeme süresi
içinde en fazla SSK statüsünden prim ödemişse SSK’dan, en fazla
Bağ-Kur statüsünden prim ödemesi varsa Bağ-Kur’dan emekli aylığı
bağlanıyor. Primler eşitse son sigortalılığı hangi statüde ise o
statüden emekli aylığı bağlanıyor.
Son 7 yıl, sigortalılık süresi veya yaş şartının yerine getirildiği
tarihten geriye doğru 7 yıl değil, son prim ödeme tarihinden geriye
doğru prim ödenen 7 yılı ifade ediyor. Yani, toplam prim gün
sayısının son 2520 günü. Bu konu bilinmediği için, kötü
sürprizlerle karşılaşanlar olabiliyor.
1 Ekim 2008 sonrası farklı
Hemen ifade etmekte fayda var, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra, yani
yeni sosyal güvenlik uygulamalarının başladığı tarihten sonra bu
kuralda değişiklik oldu. Buna göre, 1 Ekim 2008 sonrasında ilk kez
sigortalı olanlar için son yedi yıl sigorta primleri değil, çalışma
hayatının tümünde ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazlla
hangi statüye göre prim ödenmiş ise o statüye göre emeklilik
şartları belirleniyor.