Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR), İsrail enerji sektöründeki varlığını güçlendirmeye hazırlanıyor. "Globes" haber sitesinden Dean Elmas'ın haberine göre, SOCAR, İngiliz enerji devi BP ve Yitzhak Tshuva’nın sahibi olduğu NewMed Energy (TASE: NWMD) şirketi ile birlikte İsrail’in kuzeybatısındaki ekonomik sularda bulunan I Blok’ta doğalgaz aramak üzere bir konsorsiyum oluşturdu. Bu kapsamda, SOCAR’ın İsrail Enerji ve Altyapı Bakanlığı ile iki hafta içinde bir çalışma planı imzalayacağı belirtiliyor.
NewMed Energy CEO’su Yossi Abu’nun çabalarının, Azerbaycan hükümetinden üst düzey bir yetkilinin de katılacağı imza töreniyle sonuçlanacağı aktarılıyor. SOCAR’ın bu hamlesi, İsrailli iş insanı Aaron Frenkel’in yılın başlarında Tamar gaz sahasındaki %10 hissesinin yarısını Azerbaycanlı enerji şirketine satma kararının ardından geliyor.
SOCAR’ın Stratejik Genişlemesi
Habere göre, Azerbaycan, I Blok için çalışma programının imzalanmasını stratejik bir hamle olarak değerlendiriyor. Bu proje, SOCAR’ın Azerbaycan dışındaki ilk sondaj operasyonu olma özelliğini taşıyor. Sürecin daha önce başlaması planlanırken, bölgedeki savaş ve güvenlik istikrarsızlığı nedeniyle ertelendiği belirtiliyor.
2023 yılında kazanılan ihale şartlarına göre konsorsiyumun, Ekim 2026’ya kadar en az bir ruhsatta sondaj yapılmasını içeren bir plan sunması gerekiyor. Bunun yanı sıra, İsrail Petrol Komiserliği tarafından onaylanacak ek bir çalışma programı hazırlanması gerektiği ifade ediliyor. Şirketler, belirlenen hedefleri yerine getirdikten sonra faaliyetlerini iki yıl daha uzatma hakkına sahip olacak.
İsrail ve Türkiye İçin Önemli Bir Aktör
Haberde aktarıldığına göre, SOCAR’ın İsrail’in ekonomik sularındaki doğalgaz arama faaliyetleri, bölgesel jeopolitik dengeler açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Türkiye ve İsrail’in kritik enerji tedarikçilerinden biri olan SOCAR, son 17 yılda Türkiye’ye 18,5 milyar dolar yatırım yaparak ülkenin en büyük yabancı yatırımcılarından biri oldu. Şirketin Türkiye’deki yan kuruluşunun 10.000’den fazla kişiyi istihdam ettiği belirtiliyor.
Öte yandan Azerbaycan, İsrail için de önemli bir petrol tedarikçisi konumunda bulunuyor. "Globes" haberine göre, 2024 yılında Bakü’nün petrol ihracatından elde ettiği gelir 14,4 milyar doları buldu ve Azerbaycan, İsrail’in altıncı en büyük petrol tedarikçisi oldu. Türkiye’nin İsrail’e yönelik ticari ambargosuna rağmen, Erdoğan yönetiminin Azerbaycan petrolünün Hayfa’ya sevkiyatını durdurmadığı vurgulanıyor. Bunun temel sebebinin, Türkiye’nin SOCAR’a olan enerji bağımlılığı ve Azerbaycan ile ilişkilerini koruma isteği olduğu belirtiliyor.
İran’a Karşı Uluslararası Cephe Güçleniyor
Haberde yer alan bilgilere göre, Azerbaycan ve İsrail arasındaki iş birliği giderek artıyor. 2018-2022 yılları arasında Azerbaycan, İsrail’in savunma sanayisinden en büyük ikinci silah alıcısı oldu ve İsrail’in toplam savunma ihracatının %9’undan fazlasını gerçekleştirdi. İki ülkenin ilişkileri, Azerbaycan’ın güney komşusu İran’a karşı ortak hareket etmeye dayanıyor.
Azerbaycan ve İran arasındaki diplomatik ilişkiler resmiyetini korusa da, zaman zaman karşılıklı eleştiriler gündeme geliyor. Habere göre, Azerbaycan iki ay önce kendi topraklarında Yahudi toplumu liderlerinden birine yönelik İran bağlantılı bir saldırıyı engellediğini duyurdu. Bunun yanı sıra, Ocak 2023’te Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği’ne düzenlenen saldırı da iki ülke arasındaki gerilimi artırdı. İran ayrıca, Azerbaycan’ın Mossad’a kendi topraklarında faaliyet göstermesine izin verdiğini iddia ediyor.
Bu gelişmeler doğrultusunda, geçtiğimiz ay Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın uluslararası ilişkilerden sorumlu yardımcısı Hikmet Hacıyev, Tel Aviv’de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile "bölgesel gelişmeleri" ele almak üzere bir araya geldi. Görüşmenin ardından Azerbaycan’a yakın bir yetkilinin Ankara’ya giderek, Türkiye Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ile buluştuğu bildiriliyor.
Jeopolitik Dinamikler ve Türkiye’nin Tutumu
SOCAR’ın İsrail’deki doğalgaz arama faaliyetleri yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik açıdan da büyük önem taşıyor. Haberde aktarıldığına göre, I Blok, İsrail’in Lübnan ve Kıbrıs ile deniz sınırlarına yakın bir bölgede yer alıyor. Ancak Türkiye, uluslararası hukukun belirlediği ekonomik su sınırlarını tanımıyor ve yalnızca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni (KKTC) resmen tanıyan tek ülke olarak, bölgedeki yetki alanlarının kendisine ait olduğunu savunuyor.
Buna rağmen, SOCAR’ın bölgede genişleyen faaliyetleri göz önüne alındığında, Türkiye’nin bu süreci engellemesinin zor olacağı ifade ediliyor.
Bölgesel İş Birliği ve Suriye Bağlantısı
Habere göre, SOCAR’ın NewMed ve BP ile I Blok’taki doğalgaz arama faaliyetlerine katılmasının stratejik nedenlerinden biri de bölgedeki enerji bağlantıları. Azerbaycan, keşfettiği gazı Türkiye’nin güneydoğusundaki Mersin’e ulaştırmayı ve mevcut boru hattı üzerinden Avrupa’ya ihraç etmeyi hedefliyor.
Bunun yanı sıra, Azerbaycan’ın geniş kapsamlı bir doğalgaz boru hattı ağı oluşturma planları olduğu belirtiliyor. "Globes" haberine göre, 2024 yılında Tamar sahasında üretilen 10,09 milyar metreküp gazın %34’ü Ürdün’e ihraç edilirken, Leviathan sahasında üretilen 11,33 milyar metreküp gazın %81,4’ü ihraç edildi.
Ürdün, kuzey-güney doğrultusunda uzanan Fajr doğalgaz boru hattına sahip olup, bu hat Suriye’nin Humus kentine kadar uzanıyor ve oradan Lübnan’ın Trablus kentine ve Suriye’nin batısındaki Banyas’a bağlanıyor. Haberde, enerji sektöründeki üst düzey bir yetkilinin, bölgede 200 milyon dolarlık maliyetle yeni bir gaz boru hattı inşa edilmesinin mümkün olduğunu ifade ettiği aktarılıyor.
Bu yatırımın İsrail’e doğalgaz gelirlerini artırma fırsatı sunduğu, Türkiye’yi ekonomik olarak daha bağımlı hale getirebileceği ve Ürdün’e ek gelir sağlayabileceği belirtiliyor. Aynı zamanda Suriye’nin de bu projeden faydalanarak Batı ile ilişkilerini yeniden inşa edebileceği öngörülüyor.
